Srbija je u geomorfološkom smislu većinom planinska zemlja i po starosti, načinu postanka, geološkoj građi, pravcima pružanja i oblicima reljefa, planine su veoma raznovrsne.

Po načinu postanka planine su:

1. Rodopske (stare gromadne, pružaju se sa leve i desne strane Južne i Velike Morave, kao što su npr: Besna kobila, Dukat, Čemernik, Kukavica, Vidojevica, Jastrebac i druge),
2. Karpatsko-balkanske (mlađe venačne, zauzimaju istočni deo Srbije: Homoljske planine, Beljanica, Kučaj, Miroč, Deli Jovan, Rtanj, Ozren, Devica, Suva, Stara planina),
3. Dinarske (sastoje se od više planinskih celina, mlađe venačne su i teže prohodne, pripadaju im: Tara, Zlatibor, Zlatar, Golija, Kopaonik, Goč, Avala, Kosmaj, Bukulja, Rudnik, Povlen, Maljen, Cer i dr).

Prvo planinarsko društvo na području bivše Jugoslavije osnovano je 1874. u Zagrebu. U Srbiji prvi posetioci planina su takođe bili naučnici, a najistaknutiji među njima je bio Josip Pančić koji se popeo na veći broj planina u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni, proučavajući floru tih planina. Sa sobom je vodio svoje đake, od kojih su mnogi kasnije bili organizatori planinarenja u Srbiji. Uz Pančića je bio poznati geograf Jovan Cvijić. Organizovano planinarenje u Srbiji počinje od 1901. godine kada je osnovano Srpsko planinarsko društvo sa prvim predsednikom Jovanom Žujovićem.

U našoj zemlji planinarske akcije organizuju planinarska društva. Planinarski savez Srbije okuplja planinarska društva i objavljuje godišnji plan akcija. Članovi plaćaju godišnju članarinu i mogu ići na izlete sa bilo kojim planinarskim društvom iz zemlje, a ne samo sa onim u koje su direktno učlanjeni. Planinarska društva danas razvijaju svoje delovanje u različitim sekcijama (alpinističke, speleološke, orijentiring, planinski biciklizam i dr).

Detaljnije o planinarenju…

Čoveka su od davnih vremena privlačile planine. U početku, ljudi su odlazili u planine radi lova, spašavali su izgubljene ili ranjene životinje ili su se za vreme rata sakrivali u tim predelima. Kasnije su počeli da uživaju u penjanju po planinskim vrhovima i lepoti planinskih predela. Planinari su počeli u planinama da otkrivaju mnoge nepoznate predele, skrivene doline, jezera, vidikovce. Gradili su i označavali puteve, podizali planinarske domove, kuće i skloništa, pa su širim masama planinara i turista otvorili lak pristup strmim i snežnim vrhovima.

Međutim, planinari su, za razliku od turista, ostali i dalje kod pešačenja, služeći se ponekad modernim prevoznim sredstvima, da bi se u što kraćem vremenu domogli ishodišta za uspone na vrhove do kojih nekad treba više dana hodanja. Planinari najradije otkrivaju slabo poznate i teško pristupačne krajeve i rado borave u planinama daleko od saobraćajne vreve. U prvom redu ih privlači planinski predeo, zbog brojnih motiva – estetskih, rekreativnih, naučnih, istraživačkih i dr.

Veća kretanja prema planinama započeli su prirodnjaci, istraživači i naučni radnici.

Planinarenje se razvijalo uporedo sa porastom društvenog standarda i kao organizovan pokret se pojavljuje polovinom XIX veka. Prvo planinarsko društvo je osnovano 1857. godine u Londonu sa geslom poznatih penjača Hadsona i Kenedija: „Gde ti je volja, tu ti je put“. Ovo društvo je bilo za vrsne penjače i članove engleske aristokratije. Danas ne postoji pouzdana statistika o ukupnom broju ljudi koji učestvuju u komercijalnim planinarskim turama u svetu. Postoji stotine različitih komercijalnih planinarskih tura i vodičkih kompanija širom sveta. Neki operatori su specijalizovani za određenu planinsku regiju, a druge za ceo kontinent. Postoje razlike u tipovima komercijalnih planinarskih tura i usluga koje se tom prilikom pružaju. To zavisi od zahteva tržišta, lokalnih uslova, dubine znanja vodičkih kompanija, transporta, infrastrukture i političke stabilnosti zemlje. Evropski Alpi su mesto rođenja planinarenja i predstavljaju glavni fokus komercijalnog planinarenja u svetu. Apli imaju nekoliko visokih vrhova i dobru turističku i resursnu infrastrukturu u blizini, što omogućava lakši prilaz i sigurnost u organizaciji za tour operatore.

Pored Alpa, u Evropi drugi regioni koji su popularni za planinarenje su Pirineji, Rila, Tatra i Karpati. U Severnoj Americi najposećenije su Stenovite planine i Siera Nevada u Kaliforniji, Kaskadske planine između SAD i Kanade. Postoji duga tradicija planinarskih ekspedicija u Andima u Južnoj Americi, kao i na najvišim planinama Azije (Himalaji, Pamir, Tjan Šan). Druge planinarske regije su Južni Alpi na Novom Zelandu, Japanski Alpi, planine u Škotskoj i planine Skandinavije, posebno u Norveškoj.

Planinarenje često zahteva dobru kondiciju, jer ono obuhvata penjanje, silaženje, nošenje ranca itd. Sa razvojem opreme iz planinarenja su nastale druge discipline koje podrazumevaju različite tehnike penjanja kao što su: penjanje na stenama, penjanje na ledu i alpinizam.

U alpinizmu je jače istaknut sportski motiv nego u planinarstvu. Alpinisti nastoje da snagom volje savladaju teškoće strmih planinskih vrhova. Za početak alpinizma se smatra razdoblje XIX veka kada su ljudi sve više odlazili u Alpe koji su se peli isključivo iz estetskih i sportskih motiva. To su uglavnom bili imućniji ljudi i to razdoblje klasičnog alpinizma trajalo je do prvih godina XX veka, kada su alpinisti počeli da se služe penjačkim pomagalima. U to vreme su alpinisti odlazili na vrhove gotovo uvek sa vodičima. U najnovijem dobu penjački alpinizam ne poznaje skoro nikakve prepreke jer savremena tehnička oprema omogućava i najteže uspone zimi.

Ekspedicije za osvajanje najviših vrhova sveta počele su da se organizuju polovinom XIX veka i najveći broj je bio na Himalajima, a manje onih koji su išli u Ande i vrhove u Africi. Ekspedicija na Himalajima u posleratnim godinama su bile uspešne, zahvaljujući dobro izvežbanim i izdržljivim nosačima iz plemena Šerpa. Oni više nisu obični visinski nosači, već i vodiči na ekspedicijama, koji se obučavaju u specijalnoj školi u Dardžilingu, indijskom mestu u podini istočnih Himalaja.

Prvi vrh iznad 8000 m osvojili su Francuzi 3. juna 1950. koji su se popeli na Annapurnu I visoku 8078 m (vođa ekspedicije je bio Moris Ercog). Najviši vrh sveta Mont Everest (8848 m), osvojila je britanska ekspedicija pod vođstvom pukovnika Hanta 29. aprila 1953. godine, a na vrh su se preko južnog prevoja prvi popeli Novozelanđanin Edmund Hillary i Nepalac Tenzing Norgay.