Manastiri Srbije - sveta zemlja, nacionalni simbol i svedoci zadivljujuće istorije. Na teritoriji države se nalazi 212, od kojih 54 ima status spomenika kulture.

Dok čekamo da uđemo u evropske i svetske duhovne hramove, spremni da izdvojimo i vreme i novac, često zaboravljamo na sopstvena bogatstva. A ako je Srbija u nečemu bogata, onda je u manastirima. Na našoj teritoriji nalazi se čak 212, od kojih 54 ima status spomenika kulture, a Sopoćani, sa Đurđevim stupovima i crkvom Svetog Petra i Pavla, Studenica, srednjevekovni sakralni objekti na Kosovu - Dečani, Pećka patrijaršija, Gračanica i crkva Bogorodica Ljeviška, uvršteni su na Uneskovu listu svetske baštine.

Nemanjići su nam u amanet ostavili neke od najlepših hramova, ali su tradiciju ktitorstva nastavili i ostali srpski vladari, vlastela, narod...

Manastiri su nekada predstavljali crkveno-administrativne centre, sedišta patrijarha, mitropolita i episkopa, ali su dugo bila i glavna učilišta, a ne samo molitvena mesta i čuvari nacionalne svesti. Neprijatelji su ih rušili i palili, a oni su ponovo dizani iz pepela i nastavljali život.

Termini: biće naknadno određeni, u zavisnosti od broja prijavljenih.

Polazak: u ranim jutarnjim časovima, oko 06:30h, okupljanje kod auto-pijace Bubanj potok.

Razdaljina: u zavisnosti od mesta manastira, zavisiće i dužina puta. Proveriti putem aplikacije Google maps.

Prevoz: sopstveni (automobilom).

Hrana i voda: iz ranca - sopstvena.

Oprema: standardna za pešačenje: zaštita od vetra, kiše, dobre i udobne cipele (patike), vetrovka, kabanica, mali ranac, termos ili flaša za vodu, baterijska lampa, štapovi.

Broj prijavljenih: minimum 5 osoba.

Kotizacija: 3.000 rsd za odrasle, za grupe: 2.000 rsd (organizacijski troškovi).

POSEBNA NAPOMENA: Preporučljivo za učesnike od 16 do 50 godina u dobroj fizičkoj kondiciji, jer neke pešačke ture, u jednom smeru, traju od 3 do 4 sata. Svaki učesnik ide na sopstvenu odgovornost, gde potpisuje Izjavu o preuzimanju odgovornosti. Vodič ne snosi odgovornost za učesnike sa zdravstvenim teškoćama koji su se prijavili na turu. Vodič zadržava pravo da u slučaju nepredviđenih okolnosti izvrši korekciju plana avanture.

1. Žiča

Između Kraljeva i Mataruške Banje smeštena je Žiča. Manastirska crkva posvećena je Svetom Spasu Vaznesenju Gospodnjem, a podigao ju je kralj Stefan Prvovenčani, koji je tu i krunisan 1217. godine. Crkva manastira pripada raškom arhitektonskom stilu i pod uticajem Svetog Save građena je po uzoru na one sa Svete Gore. Iako su freske uglavnom stradale, i dalje su svedoci visokog kvaliteta, a najznačajnija među njima je kompozicija “Uspenje Bogorodice”.

2. Studenica

Ako vas put nanese u okolinu Kraljeva, obavezno posetite jedan od najvećih i najveličanstvenijih srpskih manastira u dolini borove šume, uzor kasnijim zadužbinarima, čuven po riznici prelepih fresaka iz 13. i 14. veka i monumentalnoj kompoziciji “Hristovog rođenja” na središnjem delu zida. Studenicu, u dolini istoimene reke, podigao je veliki župan Stefan Nemanja kao glavnu zadužbinu i dinastički mauzolej.

Prvi deo radova je završen do 1196, a kada je Nemanja otišao u Hilandar i ustupio presto sinu Stefanu, novi vladar je postao i novi zadužbinar. Sava Nemanjić je u Studenicu preneo mošti oca, koji se zamonašio pod imenom Sveti Simeon, čime je ovaj hram stekao status Velike Lavre, postajući politički, duhovni i kulturni centar srednjevekovne Srbije. Sređivali su ga i ulepšavali i knez Vukan i kraljevi Radoslav i Milutin.
U sklopu ovog manastirskog kompleksa nalaze se Bogorodičina, crkva Svetog Nikole, Svetih Joakima i Ane, dobro očuvani temelji one posvećene Svetom Jovanu Krstitelju, Gornja i Donja isposnica Svetog Save, konačište i monaški konaci. Spoljašnost Bogoridičine crkve osvaja na prvi pogled poliranim belim mermerom i ukrasima na fasadi i vratima.

Romanika i vizantijski stil ovde su se savršeno “sudarili”, stvarajući novu arhitektonsku školu - rašku. U prvoj polovini 20. veka ovaj manastir je imao sopstvenu hidrocentralu, što je govorilo o njegovoj vrednosti. Pre nekoliko godina je sagrađen konak koji pruža kompletan užitak u manastirskom okruženju, čarobnoj prirodi, pa i ukusnoj tradicionalnoj trpezi.

3. Crkva Svetih apostola Petra i Pavla (Petrova crkva) u Rasu, kod Novog Pazara

Petrova crkva kod Novog Pazara u Rasu (punim nazivom: Crkva Svetih apostola Petra i Pavla) predstavlja najstariji spomenik crkvene arhitekture na prostoru Srbije i prvobitno je sedište raške episkopije. Crkva se nalazi 2 km severno od centra Novog Pazara, a prema do sada poznatim pisanim izvorima potiče iz 8. veka, ali je verovatno i starijeg datuma.

Sama crkva ima osnovu rotonde sa upisanim četvrorolistom i potiče iz vizantijskog doba, dok freske iz njene unutrašnjosti potiču iz 10, 12. i 13. veka. Na njenom mestu se nalazio ranohrišćanski objekat koji je podignut u 7. veku. Prilikom istraživanja unutrašnjosti crkve, na prostoru ostataka ilirskog kneževskog tumula iz 5. veka p. n. e. nađena je kolekcija od 92 predmeta u zlatu i ćilibaru. Istraživački i konzervatorski radovi vršeni su krajem 50-ih i početkom 60-ih godina dvadesetog veka, arheološka iskopavanja od 1984. do 1986. godine, a nastavljena su i poslednjih nekoliko godina. Posle detaljnih arheoloških istraživanja, crkva je konzervirana 1960. godine. Neki od najznačajnijih događaja iz perioda vladavine dinastije Nemanjića su vezani za ovu crkvu.

Po načinu gradnje slična je crkvama sa prostora Primorja, Gruzije, Jermenije i Italije koje potiču od 7. do 9. veka, ali je usled prepravki i dograđivanja postala jedinstvena, što je bio jedan od razloga da se nađe na Uneskovoj listi svetske baštine od 1979. godine u sklopu spomenika srednjeg veka objedinjenih pod zaštićenom celinom Stari Ras.

4. Đurđevi stupovi

Na šumovitom uzvišenju iznad Novog Pazara nalaze se velelepni Đurđevi stupovi, zadužbina Stefana Nemanje. Nastali su tako što se njihov zadužbinar, dok je bio zatvoren u jednoj pećini, zavetovao da će izgraditi manastir posvećen Svetom Đorđu. Kralj Dragutin je potom dogradio crkvu i oslikao njenu pripratu. Međutim, njegova sudbina nije bila svetla, jer je opustošen 1689. godine, posle Austro-turskog rata, kada su monasi morali da ga napuste.

Čak 200 godina je stajao pust i razoren, da bi u drugoj polovini prošlog veka počeli arheološki i restauratorski radovi. Na Đurđevim stupovima se vide i Istok i Zapad, jer su građeni kao kombinacija vizantijskog i romanskog stila, sa dve kule (stupa). Freske su uglavnom oštećene, mada je deo prenet u Narodni muzej u Beogradu, a svakako je najimpresivnija slika Svetog Đorđa na konju, koja se nalazi iznad glavnog ulaza u crkvu.

5. Sopoćani

U Rasu, nekadašnjem središtu srpske države, kralj Stefan Uroš I je “Raški na izvoru” podigao manastir Sopoćane sa crkvom posvećenom Svetoj Trojici, ali se ne zna tačno kada, jer je mesto na kojem je zapisana godina podizanja oštećeno. Stradao je u 17. veku od Osmanlija, da bi 300 godina kasnije bio obnovljen.

Srećom, sačuvane su slike čija lepota ostavlja bez daha, predstavljajući najveći domet evropskog slikarstva u vreme kada su freske nastale. Sopoćanski živopis je poznat kao stilski najčistije ostvarenje tog doba u slikarstvu Vizantije, na kojem su prvi put ilustrovani Vaseljenski sabori, biblijske priče o Josifu, Strašni sud i Rodovno stablo Hristovo. Posebno je značajna istorijska kompozicija “Smrt kraljice Ane Dandolo”.

6. Mileševa

Iza sina Stefana Nemanje, kralja Vladislava, ostao je manastir Mileševa kod Prijepolja. Podigao ga je po uzoru na Studenicu i Žiču, u raškom stilu i u njega položio mošti strica, Svetog Save, ali su ih Turci 1594. godine preneli u Beograd i spalili.

Na težini dobija i zbog činjenice da je bilo mesto krunisanja cara Dušana i Tvrtka Prvog Kotromanića, Stefan Vukčić je u njemu 1446. godine sebe proglasio “hercegom od Svetog Save”, a kralj Vladislav je tu sahranjen.

Njegova najveća vrednost možda su freske, a među njima dominira jedna od najlepših u čitavoj Evropi – Beli anđeo. Nastala je u 13, ali je u 16. veku preko nje naslikana druga. Tek četristo godina kasnije je izvorna slika ponovo zasijala. Nema sumnje da će vas anđeo odeven u belo koji, dok sedi na velikom kamenu, mironosicama pokazuje prazan grob Isusa Hrista, osvojiti.

7. Manasija

Manastir iz 15. veka, Manasija - jedan je od najznačajnijih spomenika srpske srednjevekovne kulture, i to moravske škole. Za nju je zaslužan despot Stefan Lazarević, koji ju je učinio i kulturnim centrom zemlje. Prevodi i prepisi koji su ovde pravljeni iznedrili su nadaleko čuvenu Resavsku školu. Turcima je Manasija bila trn u oku, pa je razarana i pustošena, ostala je i bez olovnog krova, zbog čega je većina fresaka nepovratno izgubljena.

8. Ravanica

Manastir Ravanica je manastir u Srbiji i nalazi se u podnožju Kučajskih planina, pored sela Senje kod Ćuprije. Ravanica je zadužbina kneza Lazara, koji je poginuo u bici na Kosovu na Vidovdan, 28. juna 1389. Posle Kosovske bitke i Lazareve pogibije, njegove mošti prenesene su iz prištinske crkve Vaznesenja u Ravanicu 1392. godine. Manastir tada postaje mesto hodočašća i žiža oko koje se stvara kult kneza Lazara, kosovskog mučenika, a zatim i njegovih saboraca. Više puta bila je rušena i paljena pri čemu nije stradala sama crkva, već utvrđenje i manastirske zgrade. Crkva je teško stradala 1686/7. godine, kada je pobijen i veći broj ravaničkih monaha. Crkva je posvećena Vaznesenju Gospodnjem i ograđena je čvrstim odbrambenim zidom sa sedam kula. Ravanica je sagrađena između 1375. i 1377. godine, a freske su oslikane nekoliko godina pred Kosovsku bitku. Na ktitorskoj kompoziciji se, pored kneza Lazara nalazi i knjeginja Milica i njihovi sinovi Stefan i Vuk.